Thursday 31 August 2023

PARASHAT KI TAVO

BRAKHA DEI NGEN IHI MONG UNAM?

Tuchung I'Parasha uva hin Pakai I'Pathen u athusei ingai phot uva leh Brakha-Phat thei buoh nachu ichang/imu diu akisei e.Ingai lou uva leh I'Parasha uva Gaosapna 12 ho chu ichung uva hung lhung d ahi e.Ina kitepna u ahi e.

Hitia hi Pakai na Pathen thusei na ngaipou pouva ahileh,Phat thei hijat hin nahin phah a navuh hel ding ahi.[Devarim 28:2]

Athusei ngai kiti chu Torah ahiding bang tah'a Chepi chu ahi.Brakha Ichang diu kiti hi Del ngai se se lou a ichang diu kiseina ahi.Shaar Bat Rabim lekhabu achun hitin hilchetna ape e.Brakha bang a nang in nagel lou a,hiche Brakha a kon na jam mang guot vang a,Brakha chun nahin del thou thou ding ahi ati.

Ipi jeh a Brakha chun hitia chu in del ding u ham?Kli Yakar in hitin hilchetna ape e.Hetding chu Midrash Tankhuma Vayikra 3 na achun Koi hileh Letna/Lamkai Panmun del a chu Letna/Lamkai Panmun chun ajam san ding ahi,Koi hileh Letna/Lamkai Panmun akon jam mang a chu Letna/Lamkai pan mun in adel ding ahi akiti.Lamkai Panmun/Letna hi Brakhot jouse adinga ahung kon doh nau ahi.Akisei mabang'a Masekhet Pesakhim 88b na achun Sohpan thil achoh jouse chu Apu pan achoh ahi akiti.Verse masa pa a Pakai na Pathen thu na ngai a Tu nikho'a adaan thupeh nahin peh jouse na chin tup a nabol leh Nam dang ho chung a Pathen in nahin koi ding ahi e.Nam dang ho chunga nahin koi ding kiti chu Thum dinga kilom nasah lou leh nadel nuom lou Letna/Lamkai panmun chu nahin peh ding u kiseina ahi.Pathen in nahin peh ding u ahi.Letna chun nahin del ding u,nan mat phah thou thou diu.Chi Letna akon ahi Brakhot jouse naki mu diu ahi e.

Sforno in Chi Verse(Chaang)hi hitin hilchetna ape e.'Brakhot-Phat thei boh ho' chan na ding a pan nalah lou vang uva na chan thou thou ding kiseina ahi.Khizkuni in jong kisabui lou a namu thou thou ding kiseina ahi ati.Ohr haKhayim in vang Brakhot imu ding u lom ho chu Ahung lhun na ding a Chung lang Beith Din hon avet masat jui u ahi.tichu....Brakha mu ding pa hi, lhing jou hinam ti avetkit jui u ahi,Chilai hin vang Beith Din vetsui/vetlhah na um lou hel a amu thei ding kiseina ahi ati.

Chi thu hi ihin sei tah jeh uvin Shaarei Teshuvah a kon thu kisei khat jep lut u hite.Rabbeinu Yonah hitin asei e.Koi hileh Chonsetna abol a Kisihna-Teshuvah ahin nei thei leh mi vangpha ahi.Leiset a ve leu hen,mi ijat Kisihna-Teshuvah nei thei lou a um am?Mesilat Yesharim lekhabu Chapter 2 na achun Yeremiah in jong chi chu ana kaa pi ahi e tin akiseiye.Yeremiah Bung 8:6 na mun a akijih ma bang a.Mihiem khatchan jong agitlouna lung khel deh louhelin,"Keiman ipi kabol beh am?ati cheh un;Amitakip ama ama lampi cheh a avah soh tauvin,Galpi muna sakol kital hel bangin aum tauve."Rabbi Yekhezkel Sarna in chi lai mun akon jil doh ding len tah aum e.Mi lham ho'a ding bou hilou a Torah Jil lai ho a ding a jong poimo tah ahi.Ajehchu Yeremiah in chi pasuk hi Torah jil ho chung a jong asei ahi.Yeremiah phat lai a chu Torah a kipe ngen ana hi uve.[Ran Nedarim 81a]Torah jil chu apoimo na e hijongleh Lhagao hihen Tahsa lam hileh Eima leh Eima kisuh/kivet tuop na leh Pathen gin na nei na ding a jong phat kisem a pan lah ngai ahi e ati.Yeremiah phat lai a ho chun Eima leh Eima lung kivetna chu anei lou jeh uva achaina a Kai mang a um lo u ahi ati.Chuma bang a chu Shaarei Teshuvah a Rabbeinu Yonah in jong Mitzvot kibol ho chu Kavanah nei lou a ibol jing'u leh Pathen gin na inei'u jong chu achaina leh iki man sah thei u ahi ati.

Rabbeinu Yonah thusei aban jom leu hen.Teshuvah-Kisihna nei thei chu mi vangpha ahi e.Ahi vang a chi hi akichaina ahipoi.Teshuvah anei a Pathen in tiil a bang'a alungset a akom/Aum pi kit thei chu Mi Vangpha chungnung ahi tai ati.Teshuvah-Kisihna nanei a Pathen in nan ngaidam vang achu Chonsetna nabol masanga nan ngailut na bang'a Pathen in nan ngailut tah lou thei ahi e.Na Chonset jeh a hung lhung thei hahsat genthei jouse chu Pathen in nan ngaidam jeh a nachung a hung lhung talou mei thei hijongleh Pathen in nang nan kinaipi nuom tah lou thei chula.Chi jeh a chu Leng David in jong Pathen koma Tehillim 51:3-4 na achu Khotuona neimusah in,O Pathen,Naphatna dungjui leh na lungsetna longlou jal in ka bolkhiel ho nuoimang in ati ahi.Chu chok hilou a Tehillim bung 51:12-14 mama a chu hitia asei kit ahi."Lungthim theng neisem peh in,O Pathen,Kasung'ah tomngaina lhagao thah neikhumpeh in.Neipaimang hih in,Na'angsunga kon neipaihih in,Na lhagao theng chu kei akon lamang hih in.Nami-huhhing kipana neipekit in,Ki hinsuona ding lhagao phatah nei pen."Leng David in jong Ngaidamna achan ding atup keo hilou vin Pathen in chonsetna abol masanga angailut bang a angailut kit d athum e.Hoilai a kon mu doh thei ham?Nami huhhing kipana neipekit in ati a hi Pathen in tiil a bang'a alungset kit d athum ahi e.

Chiho jouse hi Brakha-Phat thei boh kiseina ahi.Pathen dei leh ngai um a ium thei uleh Brakha len tah ahi e.chijeh a chu Achunga Rabbeinu Yonah thusei ihin sei lo u ahi.

Tuchung I'Parasha uva Mitzvah khat chu "Vehalakhta Bidrakhaiv-Alampi a che in" ahi.[Sefer HaMitzvot Ase 5].Rabbi Khama in Rabbi Khanina min a hitin adong e.Pathen nung'a iche thei mong diu hinam?Parashat Re'eh a chu Pathen nung in che uvin akiti e!Pathen chu mei kuong a mi ne hilou ham?Chutia akisei kit leh ipi ti anung'a iche thei diu?Ahin sei nuom chu Pathen nung a che ding akiti teng Pathen umchan ho toh kituoh a chon got ding kiseina joh ahi ati.Pathen lampi a che ding kiti hi Tomer Devorah lekhabu a chun Pathen kilopi got ngai ti kiseina ahi ati.Tichu Pathen chu Mikhotuo them ahi leh nang jong Mi khotuo na nanei ding.etc.Alampi a che ding kiti Mitzvah hi achunga isei u Brakha Mu nading a alampi pen ahi e.

Aipi pi chu hita leh Brakha dei lou te ium po uve.Inn sung hihen hoilai mun hileh Brakha aum lou teng Kinah na leh kibuoina aum jing in.Kinahna leh kibuoina aum lai se achu Khantouna aum poi.Brakha aum ding idei uleh Tu lha(Elul) ngei a hi kivet tuop a kisemphat phat ahi te.Thilse ho dalhah guot ding.Pathen kin ibol u kipah tah a bol guot ding.Kipah tah a ibol lou teng uleh kibol jong leh thil pha leh hoi tam tah imu ding u iki man sah jui u ahi.Kiham bol utin.Chutia Brakha in ihin del lou uva leh Eiho mo ahi.Pa Hashem lungdei lam ibol lou uva ama mah ho ibol uva leh Gaosapna joh in ihin del ding u,eihin phah diu ahi.Pathen in kum pha in ihin vang boh soh kei uhen.Shabbat Shalom!

Friday 25 August 2023

PARASHAT KI TETZE

 Tuchung I'Parasha uva hi Thenthouna lampang hihen,I'mihiem kibah pi ho jaa na lampang hihen,Genthei kithopi,Lo aphatcha a peh lampang hileh akisun e.Mitzvah mong mong chu Tuchung Parasha a hi 74 aum e.Bol ding Mitzvot 27 ahin chuleh Bol lou ding Mitzvot 47 aum e.I'Parasha uhi Mitzvot atam na pen ahi ti ihetdiu katahsan e.

Imasang uva nai cha a Rosh Hashana um ahitan.Ina sei mabang uva Pathen in Akam a leiset ahin sem ahi.Tehillim a akijih mabang a.Hashem kamcheng akuonin vanmun jouse akisem in,chuleh akam haihu akuonin van janelte akisem doh e.[Tehillim 33:6].Kamcheng a leiset kisem chun Kamcheng mama a leiset kisuse thei ahie ti het ngai ahi e.Tisha b'Av phat lai leh Lashon Hara phat lou dan isei sei mei uve.Lashon Hara jeh a Beith hamikdash anina(2) pa kisuhset lo ahi e.Lashon Hara jeh'a Pathen Sekhinah chu um lou ahi.Lashon Hara isei jeh uva Geulah jong chu hung lhung thei lou ahitai.Geulah aum thei lou na ban a Galut chu um be be ahi e.Chumabang a hetding chu kum pha kanei nuom e,kadei e iti leh Lashon Hara ho akon kigamlhat ding.Akisei mabang a,"Koiham hinna deiya,nomsel'a hinna nikhopha muding dei?Thuse seina din naleigui veng phanlang;thuphalou seina din namuh hup in.[Tehillim 35:13-14]"Kahing nuom tapoi itiu le jong Lashon Hara sei lou in apha na lai e tin khakhamim tehon asei uve.Lashon Hara akhohset dan chu chi chu ahi e.Mitzvot ibol doh jouse ujong Lashon Hara mi khat isei set jeh uva imansah lo thei u ahi.Ajehchu Iseiset pa/nu ham chu Mitzvot ibol hou ipeh doh u ahi e tin akisei e.

Lashon Hara hibang a khohse/hoilou ahi leh Ipi jeh a Shulkhan Arukh'a Rabbi Yosef Karo in ahin poh lut/asei lou ham?Shulkhan Arukh in Tur dungjui a halakha list ahin bol ahin chijeh achu Shulkhan Arukh chung hilou a Tur joh chunga chu ithudoh uhi um ahi e.Tur in akoilou jeh hi phal ahi jeh ahipoi.Daan lampang toh kisai lou, Khou tah a inei diu Mihem hina dol a middot(umchan) lam pang toh kisai ahi jeh jong ahi.Rambam in jong hilkhot Lashon Hara hi Hilchot Deot a akoi ahi.Khafetz Khayim in klalim asem ho toh kituoh a Phatchomna adinga asei ding leh asei thei kit jeh jong ahi e.Mi atam jon asei uve.Lashon Hara chu sei lou kei d nati u le ham/pao lou kei a um d tina chula?Ahipoi Lashon Hara halakha hi hoitah a jil ding joh ahi e ati.

Mitzvah lah a akhohse loi pen khat chu Lashon Hara-Thuse sei ahi.I'Parasha uva chun Egypt akona na potdoh uva Pakai na Pathen in Miryam abolna chung chang thudol chu geldoh in akiti.[Devarim 24:9].Ramban in alekhabu Sefer haMitzvot Ase 7 na achun Lashon Hara sei lou ding Mitzvah chu lai akon a hi kijildoh ahe ati in Rambam in vang Vayikra 19:16 a kisei,"Nangma mi hehse le le dinga namite lah'a suh lhai tou lhai natho louhel ding chujongle naheng nakom thina ding nagela nadou louhel ding ahi,keima Pakai kahi."kiti a kon kijildoh ahi ati.

Thupeh inei khat uchu 'Lashon Hara-Thuse sei' akon iki gam lhat na diu va Ikam uva Miryam kibolna chungchang thu igel doh jing uva chuleh ilungsung uva Miryam kigotna nasatah chu ikoi jing diu chu ahi.[Ramban]

Ramban chok hilou a Megilat Ester,Rabbeinu Bakhayey,Rashbatz in jong chi Mitzvah hi Mitzvah Ase a alah uva Taryag Mitzvot lah a asim u ahi.Rambam in chi Mitzvah hi Taryag Mitzvot lekhabu a chun akoi kit poi.Hijongle Rambam in Mitzvah Ase chu ahinai tin apom e.

Ramban in Chi Mitzvah hi hoitah a ihisap leh jil doh ding len tah inei uve ati.Miryam isei u hi Tzadeket-mi chonpha tah hichula.Chutia hubang a chonpha nu [Ama jal a gamthip gama Be'er(twi kul) jong chu kimu hiya] in bon angailut tah asopipa Moshe Rabbeinu phatchomna dinga thu asei chu athim a asei,ahivanga chu chan a chu achonphatna in akithopi jou lou a gotna amu leh eiho jong iki gel doh soh uva pha ahi.

Chi Mitzvah suh bulhit na ding a hi Mi khat chun Shakharith aman chai seh leh Zekhirat Maase Miryam kiti hi akam a aphahpoh jing aphaiye ati.Sefer Avodat Hakodesh achun hitin sei hen ati.Egypt gam a kon nahung potdoh uva Pakai na Pathen in Miryam chunga abol chu gel doh in,Lashon Hara asei jeh a Tzara'at a kigot ahin,Chiteng lechun kachonset na jouse chung leh lashon hara kaseina jouse chung a Pathen ging na leh kichatna kachung a hung um hen.Kisihna lhingsel a kisihna kanei e,Teshuva kabol a Pathen koma kachonsetna jouse chunga ngaidam kathum e.Lungset tah in Kakam thuse sei na akon in nei vengdoh in.

Ramban in kushiya abol khat chu Pa Hashem in iti dan a Miryam minset na chu akhang khanga icha le itu te chan gei a kihilson ding'a sei ding a asei ham ati.Miryam chu ijouva isei mabang uva chu Tzadeket-Mi chonpha tah hichula.Michonpha ho minset na sei lou ding keo hilou a aminset nau chu sel d dol hilou?Ipi jeh a Torah in sei ding a asei?Adonbutna chu Lashon Hara warning chungchang hi ikam uva aum jing ding adei jeh ahi,Ajehchu Lashon Hara hi chonsetna len tah ahin,Thilse tam tah asuo sah in,chule mi aphatseh tobang a akipal lhuh na khat ahi jeh ahi.

Zakhor LeMiryam kiti lekhabu achun hitia Eima leh eima lashon hara,Rekhilut sei lou na ding chuleh Thusei phal lou ho sei lou na dinga kigah ding Khiyuv inei chok u hilou a Icha leh Itu te hilson le sei peh diu jong khiyuv(bol ngai)inei kit uve.Lashon Hara sei lou na dinga Mi dang agah(warning),ahil'a ahetsah leh ama adinga jong Lashon Hara sei lou na dinga kithopina lentah amu thei ahi e ati.

Rabbeinu Khafetz khayim in alekhabu Khovat hashmirah achun Vilna'a Rabbi Betzalel Hakohen in Lashon Hara adinga adamdoi leh alou hoipen chu Thusei na Kam(mouth) chungchang toh kisai'a Mussar leh halachot ho jil chu ahi e ati.Rash MiShantz in Hilchot Negaim ha jil in jil hen ati.

Masechet Ketuvot 5b achun Rabbi Elazar in ipi jeh a Ikhut jung u hi mol/thiih jum toh kilou a kisem ham?Apan na aneichit u ahi in chijieh a chu min jong achuom chuom anei uve,khut me,khut chal ti vel a sei thei ahi dem?Ahipoi!!Ajeh a Thil kilom lou ajah leh mi khat in Abilkuol sung a ahet lut nading a ajum a kisem ahe ati.Chutia khut jung aum tah leh ipi jeh a Bil(polang pa) inei uham?Ahilou jong leh Bil(polang pa) inei tah uleh ipi jeh a ikhutjung u ajum ngai ham?Ani ni a poimo ahi e.Ajehchu Ikhut jung bou ihet jong leh thil akija thei thou thou nalai in.Ahilou jong leh ibil ihup bit leh akija thou thou nalai e.Ibil ihup bit jou a Ikhut jung ho a ihup be leh akiha jah ta poi tin asei uve.

Jih di tam tah um na lai ahin hijongleh Chi chan hi tuchung a ding in phatsah tao hite.Kiham bol ute.Adeh a Lashon Hara chung chang hi Elul lha apat Hoshana Raba kichai tukah chan a kiven cheh ngai ahi e.kum lhung kei a kiven ding chu ahinai.Lashon Hara Ina sei uva mi toh iki lungtuo lou khah tah ujong leh ngaidam iki thum tuo uvin avel in kingailu thah kit uhite.Mihem hina a chu kisei kha jui ahinai.Ibon uva asei lou te aum hih e.Lashon hara hi hih jong le Avak Lashon Hara beh chu isei tei diu katah san e.Asei kha ho chung a ilungnuop mo uva,Eihon mun dang a ichung a thuse sei pa/nu ham chu isei set uleh aki bang ihi uve.Numei chonpha ho jal a Geulah chu Ipu Ipa teu vin ana mu uve akiti.Achonphat nau tam tah akisei nai.Aji leh Acha te Torah ajil sah u.Tzniut,etc etc.Numei te hi kam tam na hop 10 lah a 9 kipe ahi tin khazal hon asei uve.Achonphat nau dang khat chu Egypt gama chu Numei tehon chi kam tam na hop 9 ana jah/man them u ahi.Chi hop ko(9) kam tam na kipe hi ajah dan ahet uva aman them uleh tua imasang uva Geulah(kihuhdoh na pa)chu akai nai thei u ahi.Chi chu ahi e "Koakh HaDibur-Kam tha."Chijeh a chu khat le khat kigel them tuo ding.Ikam u apha lang a man ding.Torah jil ho hihen,Ichate u hihenlang mi dang dang hijongle sum a iki thopi thei lou ujong leh Kam cheng pha a tilkhou ji dan kiha bol ute.Pasal hon jong ikam u Torah jil na leh thu pha sei na a ijah uva leh Brakha chu hoilai hileh hung um ahi.Shabbath Shalom!!

Friday 18 August 2023

PARASHAT SHOFTIM

 RAV TE THUSEI NGAI!

Tuchung I'Parasha uva chun hitin akisun e.Pathen in adeilhen na mun'a Najah a ahin phondoh u chu asei bang banguva nabol tei tei ding u chuleh thu nahin tan peh bang a nanit ding u ahi.Torah dungjuiya nahin tan peh bang uva chuleh Thutan na nahin sei peh bang uva bol in,Aphondoh sau thu lhuhna akon a nakihei manga Jet le Vei a napel thei lou hel ding.[Devarim 17:10]

Rambam in Sefer HaMitzvot Ase 174 na achun Beith Din Hagadol in thu atan bang a chon ding hi Mitzvah ahi e ati.Isur le Heiter lam pang hijongleh asei u bol ding.Svara(ngaidan) anei u hihen Torah akon Daan khat le khat alah khom tu le le hou hijongleh ngaipeh ding.Ahilou leh Torah akon phal lou ahi e tia akinuoptuo hou,Ahilouleh Torah Khizuk(su hat) thei nadinga abol hou ngaipeh ding.Abon achu Ingaipeh uva ibol ngai u ahi e.Sifrei Lekhabu in,"Nahin sei peh tobang uva nabol diu"kiti chu Mitzvah Taase(bol ding) kisei na ahi ati.Aban a,"Nahin sei peh uchu Jet leh Vei'a na pam pet lou ding."Na Pam pet lou ding" kiti hi Mitzvah Lo Taase(bol lou ding) kiseina ahi ati.Chi Bol lou ding Pal keh a chu Zaken Mamre akiti in.Masekhet Sanhedrin kichaina lang achun Zaken Mamre chu Khenek[(Alol puon a avel uva alang lang a puon mong teni chu Athi tukah chan a mi ni(2) in akai a atha jui u ahi)]amu ding ahi akiti.Chu chok hilou a Beith Din hagadol thusei (kholek)nielkal lou ding chuleh athusei u pal keh lou ding hi Bol lou ding Mitzvot ho lah a asim kit e.Zaken Mamre chu Khakham khat in Daan khat ham chungchanga Aloi khakham khat ma thusei apom peh lou leh Jerusalem a hung lhon a Beith Din Thum(3) ho mai a ahung lhap lhah ji lhon ahi e.Beith Din amasa pen chu Temple Mount(har habayit) lutna a aum in chilai a hi hung masa pen jui u ahi.Ani na chu Azara mun'a aum e.Amasapen a alhap lhah thei lhon lou leh Ani na a hi hung lhon ding,Alhap lhah thei lhon nah leh ani na a hung ngai lou ahi.Ani na in jong alhap lhah thei lou leh Athum na mun tichu Lishkat HaGazit mun a Sanhedrin 71 ho mai a hung lhon ding.Ama hon thu atan lhah peh toh kikal'a Halakha leMaase atan khah leh Zaken Mamre(Rebellious Elder-Thu ngai lou Upa) kiti ahi e.

Sefer HaKhinukh in jong Beith Din haGadol thusei bol ding hi Mitzvah 495 achun asei in ahi.Sefer Shaarei Teshuvah'a Shaar 3 na'a jong chun Themgao ho,Thutan vaihom ho hihen lang Khakhamim tehou hijongleh Takanah asem hou hihen,Tho(Gader) asem hou hijongleh athusei u bol ngai ahi e ti Torah akon Khiyuv(bol ngai)um ahi e ati.Torah akon athusei u bol ding ti thupeh inei vang uva Torah'a Mitzvah Ase(bol ding)chu Akhou joh na aum e,Ajehchu Apoimo na chu Torah a kichen tah a kisun ahi e chuleh Prat tah a Pathen in ei thupeh u ahi e.

Khakhamim te thusei hou Torah thupeh sang a akhou joh na aum kit e.Masekhet Sanhedrin Phengmai 88b na achun akisun e.Khakhamim te thusei ho Torah sei sang a akhou joh na:Tekahnan,Mi khat chun Torah a Tefillin thu aum poi tia Torah thupeh apal keh leh Zaken Mamre kigotna(Punishment)akon Patur ahin hinlah Tefillin a Totafot(lu Box 4 pa khu) 5 ahi e ati leh Zaken Mamre kigotna(Punishment) pa chu aneh ding ahi e.Masekhet Eiruvin 21a na achun,Koi hileh Khakhamim te thusei pal keh a chu Khayav Mita tichu Athi ngai ahi e akiti.

Masekhet Avodah Zarah 35a na achun Shir Hashirim 1:2 a,"Nangman neilungset chu Ju-ning sang in jong alhum joi" kiti chu Torah ju-ning sang a Khakhamim te thusei ngailut/deichuom aum joi kisei na ahi.

Mitzvot ho jouse adinga akhompi(foundation) chu Pathen ging ahi e.Parashat Ekev a akisei mabang a Tun Israel,Pa Hashem in nakom a athum chu ipi ham,Hashem Na Pathen na gin ding chu ahi.Chumabang a chu Tehillim lekhabu achun Pathen in ama ging ho chu adei e akiti.(Tehillim 147:11)Khakhamim tehon dan ahin sem hou chuleh Thopal(fence) ahin sem hou hi Pathen gin na ding a Yesod(khom pi) ahi e.Lou nei pa in thei a'iit ho chu Gancha hon asuhset lou nadiu chuleh min aguh lou nading a Tho akai khum bang a chu Khakhamim tehon jong Mitzvah hohi Tho akai u ahi.Parashat Akharei Mot 18:30 na achun Pathen in keima thulhah chu nanit jing diu ahi ati.tichu Veshamarta eth Mishmarti.Kei ma Mishmar(thulhah) chung a hin Shmirah(ven na) koi beu vin tina tobang ahi.

Hitia chu kiven na aha um a,Tho(fence) atam chan'a chuleh Bol lou ding thil akon iki gam lhat chan achu Pathen Gin na kinei thei ahi e.Koi hileh Aha kiven chu Kipaman tam tah akimu ding ahi e.Chijeh achu Khakhamim tehon Torah ju-ning sang a Khakhamim te thusei joh ngailut/deichuom aum joi ati u ahi.Ajehchu Pathen gin na dinga Khakhamim te tho sep chu poimo ahi e.Pathen gin ding thupeh hi Akipaman atam a tam ahi e.

Chi Mitzvah in ahuop chu Akhang khang a Khakham khat thusei ngai ding jong chu ahi.Chulaiya thutan pan asei bang a.[Devarim 17:9].Khakhamim te thusei apal keh vang a Zaken Mamre in akisim nai poi.Lo Tasur(na pam pet lou ding) kiti Mitzvah Lo taase bou chu apalkeh na lai ahi.Beith Din HaGadol thusei aniel a leh,Amapa ham chu achihna asan dan chu Sanhedrin ho tobanga thutan na anei thei nading kinai cha bang hitahen lang,Amapa ham chun Torah a henasa sa a Thupeh kipalkeh karet mu thei na khat chu kholek(Niel) tahen lang hileh Zaken Mamre hiding ahi e.Chiteng lechun Khenek'a Athi ngai ding ahi.Chi Mitzvah hi Pasal hileh Numei hileh ani gel lhon a khiyuv anei lhon ahi e.

Ramban in chutia Rambam thusei tobang a Khakhamim te thusei chu Torah a Ase(bol ding) toh Lo Taase(bol lou ding) alut e iti tah uleh ipi jeh a Safek Derabanan lekula(Derabanan ahi akichih tah lou leh Leniency che pi ding kiti hi)hi ham tin kushiya ahin bol e.Chijeh achu Ramban in Gezeirah shava,Binyan Av,Torah Ahilchet na dinga midot 13 ho,Akijih pa meaning,Halakha leMoshe miSinai ho abou ahi Torah a Taase toh Lo Taase pa chu lut/aum e ati.Torah nit nading chuleh a Tho ading'a Takanot leh Gezeirot ahin sem hou vang ahuop poi.Semekh(kingap na) anei mei mei u ahi e ati.

Rashbatz,Megilat Ester chuleh Mabit in Ramban kushiya doh chu hitin aledonbut uve.Safek Derabanan lekula langa akiche jeh chu Kula(leniency) langa che na dinga Phalna akipeh jeh leh Torah thusei toh ahop khen nuom jeh a chu ahi ati uve.

Mikhat chun Mitzvah Derabanan ahilouleh Minhag khat asuhbulhit nuom tah leh Mitzvah Derabanan ahilouleh Minhag pa abol masang a Khakhamim teho thusei nabol diu kiti Mitzvah Ase pa leh Athusei uva kona Jet leh vei a na pam pet lou ding kiti Mitzvah lo taase pa subulhit dinga kigel masat in aphai.

Khakhamim te thu ngai hi Aphatchom dan chu Torah in jong aha sei deh lou ahi e.Hijongleh Amaho thusei ingai a ibol leh Pathen in adei chu kibol ahi mai e.Ajehchu,Pathen in amaho chi tha(samkhut-koakh-strength) chu apeh ahi e.Khakhamim tehon hin jaa lou chu Torah thu ahethei pouve.Torah thu ahet lou jeh uchun Lampi Dih lou,Man na gam chu ajuon jing uve.Adeh deh a Tzaddik dih tah ahi leh Mi khat chun Hinna thingphung aki tuoh tobang ahi jeng e.Gemarra a jong mun tamtah a akisun e.Koi hileh Talmid khakham khat achanu toh akichen sah leh Pathen toh kimat ding kiti Ubo Tidbak chu abol ahi e.Ahilouleh Talmid khakham khat neh ding apeh leh Pathen Maicham mun a korban tuoh tobang ahi e.Etc.Gadol Shimusha yoter milimudah kiti vel.Talmid khakham kin bol peh Ajil sang'a len jo.Talmid khakham ho thusei ngai nuom lou chu muthim lah a vah tobang(mesilat Yesharim).Geulah ahung um nading chu Torah thu ingai tengleh ahi.Torah kiti chu jil lou a koiman kihe lou ahi e.Ajil ho jong A'guide aum lou leh che khel thei ahibang achu.Rav ahilouleh Talmid khakham ngai ahi e.Chijeh achu Torah thu ngai iti tengleh Talmidei khakhamim ho thusei ngai ding.Gadol hador ho thusei ngai ding.Gadol hador khat in phal lou ati leh Kichihsah tah a bol tei tei guot lou ding.Isei ma bang uva Zaken Mamre chan chu ilhun khah thei u ahi.Masekhet Sanhedrin achun Beith Hamikdash leh Beit Din Hagadol um ta hih jong leh Khakhamim teho in Arba Mitot beith din pa amang deh poi ati uve.Tulai khang'a Suong a se lih ding ngaicha ho chu Inn chunga kon kileh lha ham ahi louleh Gamsa hang in athat uvin.Khenek khiyuv nei khat chu Tui a athi jui uve akiti.Chijeh a chu Elul lha ahitoh kitoh a gel nep lou hel a Kisihna leh kisuh hatna athah beh a inei ding uvin ikitem uve.Shabbat Shalom!!!