Friday 18 August 2023

PARASHAT SHOFTIM

 RAV TE THUSEI NGAI!

Tuchung I'Parasha uva chun hitin akisun e.Pathen in adeilhen na mun'a Najah a ahin phondoh u chu asei bang banguva nabol tei tei ding u chuleh thu nahin tan peh bang a nanit ding u ahi.Torah dungjuiya nahin tan peh bang uva chuleh Thutan na nahin sei peh bang uva bol in,Aphondoh sau thu lhuhna akon a nakihei manga Jet le Vei a napel thei lou hel ding.[Devarim 17:10]

Rambam in Sefer HaMitzvot Ase 174 na achun Beith Din Hagadol in thu atan bang a chon ding hi Mitzvah ahi e ati.Isur le Heiter lam pang hijongleh asei u bol ding.Svara(ngaidan) anei u hihen Torah akon Daan khat le khat alah khom tu le le hou hijongleh ngaipeh ding.Ahilou leh Torah akon phal lou ahi e tia akinuoptuo hou,Ahilouleh Torah Khizuk(su hat) thei nadinga abol hou ngaipeh ding.Abon achu Ingaipeh uva ibol ngai u ahi e.Sifrei Lekhabu in,"Nahin sei peh tobang uva nabol diu"kiti chu Mitzvah Taase(bol ding) kisei na ahi ati.Aban a,"Nahin sei peh uchu Jet leh Vei'a na pam pet lou ding."Na Pam pet lou ding" kiti hi Mitzvah Lo Taase(bol lou ding) kiseina ahi ati.Chi Bol lou ding Pal keh a chu Zaken Mamre akiti in.Masekhet Sanhedrin kichaina lang achun Zaken Mamre chu Khenek[(Alol puon a avel uva alang lang a puon mong teni chu Athi tukah chan a mi ni(2) in akai a atha jui u ahi)]amu ding ahi akiti.Chu chok hilou a Beith Din hagadol thusei (kholek)nielkal lou ding chuleh athusei u pal keh lou ding hi Bol lou ding Mitzvot ho lah a asim kit e.Zaken Mamre chu Khakham khat in Daan khat ham chungchanga Aloi khakham khat ma thusei apom peh lou leh Jerusalem a hung lhon a Beith Din Thum(3) ho mai a ahung lhap lhah ji lhon ahi e.Beith Din amasa pen chu Temple Mount(har habayit) lutna a aum in chilai a hi hung masa pen jui u ahi.Ani na chu Azara mun'a aum e.Amasapen a alhap lhah thei lhon lou leh Ani na a hi hung lhon ding,Alhap lhah thei lhon nah leh ani na a hung ngai lou ahi.Ani na in jong alhap lhah thei lou leh Athum na mun tichu Lishkat HaGazit mun a Sanhedrin 71 ho mai a hung lhon ding.Ama hon thu atan lhah peh toh kikal'a Halakha leMaase atan khah leh Zaken Mamre(Rebellious Elder-Thu ngai lou Upa) kiti ahi e.

Sefer HaKhinukh in jong Beith Din haGadol thusei bol ding hi Mitzvah 495 achun asei in ahi.Sefer Shaarei Teshuvah'a Shaar 3 na'a jong chun Themgao ho,Thutan vaihom ho hihen lang Khakhamim tehou hijongleh Takanah asem hou hihen,Tho(Gader) asem hou hijongleh athusei u bol ngai ahi e ti Torah akon Khiyuv(bol ngai)um ahi e ati.Torah akon athusei u bol ding ti thupeh inei vang uva Torah'a Mitzvah Ase(bol ding)chu Akhou joh na aum e,Ajehchu Apoimo na chu Torah a kichen tah a kisun ahi e chuleh Prat tah a Pathen in ei thupeh u ahi e.

Khakhamim te thusei hou Torah thupeh sang a akhou joh na aum kit e.Masekhet Sanhedrin Phengmai 88b na achun akisun e.Khakhamim te thusei ho Torah sei sang a akhou joh na:Tekahnan,Mi khat chun Torah a Tefillin thu aum poi tia Torah thupeh apal keh leh Zaken Mamre kigotna(Punishment)akon Patur ahin hinlah Tefillin a Totafot(lu Box 4 pa khu) 5 ahi e ati leh Zaken Mamre kigotna(Punishment) pa chu aneh ding ahi e.Masekhet Eiruvin 21a na achun,Koi hileh Khakhamim te thusei pal keh a chu Khayav Mita tichu Athi ngai ahi e akiti.

Masekhet Avodah Zarah 35a na achun Shir Hashirim 1:2 a,"Nangman neilungset chu Ju-ning sang in jong alhum joi" kiti chu Torah ju-ning sang a Khakhamim te thusei ngailut/deichuom aum joi kisei na ahi.

Mitzvot ho jouse adinga akhompi(foundation) chu Pathen ging ahi e.Parashat Ekev a akisei mabang a Tun Israel,Pa Hashem in nakom a athum chu ipi ham,Hashem Na Pathen na gin ding chu ahi.Chumabang a chu Tehillim lekhabu achun Pathen in ama ging ho chu adei e akiti.(Tehillim 147:11)Khakhamim tehon dan ahin sem hou chuleh Thopal(fence) ahin sem hou hi Pathen gin na ding a Yesod(khom pi) ahi e.Lou nei pa in thei a'iit ho chu Gancha hon asuhset lou nadiu chuleh min aguh lou nading a Tho akai khum bang a chu Khakhamim tehon jong Mitzvah hohi Tho akai u ahi.Parashat Akharei Mot 18:30 na achun Pathen in keima thulhah chu nanit jing diu ahi ati.tichu Veshamarta eth Mishmarti.Kei ma Mishmar(thulhah) chung a hin Shmirah(ven na) koi beu vin tina tobang ahi.

Hitia chu kiven na aha um a,Tho(fence) atam chan'a chuleh Bol lou ding thil akon iki gam lhat chan achu Pathen Gin na kinei thei ahi e.Koi hileh Aha kiven chu Kipaman tam tah akimu ding ahi e.Chijeh achu Khakhamim tehon Torah ju-ning sang a Khakhamim te thusei joh ngailut/deichuom aum joi ati u ahi.Ajehchu Pathen gin na dinga Khakhamim te tho sep chu poimo ahi e.Pathen gin ding thupeh hi Akipaman atam a tam ahi e.

Chi Mitzvah in ahuop chu Akhang khang a Khakham khat thusei ngai ding jong chu ahi.Chulaiya thutan pan asei bang a.[Devarim 17:9].Khakhamim te thusei apal keh vang a Zaken Mamre in akisim nai poi.Lo Tasur(na pam pet lou ding) kiti Mitzvah Lo taase bou chu apalkeh na lai ahi.Beith Din HaGadol thusei aniel a leh,Amapa ham chu achihna asan dan chu Sanhedrin ho tobanga thutan na anei thei nading kinai cha bang hitahen lang,Amapa ham chun Torah a henasa sa a Thupeh kipalkeh karet mu thei na khat chu kholek(Niel) tahen lang hileh Zaken Mamre hiding ahi e.Chiteng lechun Khenek'a Athi ngai ding ahi.Chi Mitzvah hi Pasal hileh Numei hileh ani gel lhon a khiyuv anei lhon ahi e.

Ramban in chutia Rambam thusei tobang a Khakhamim te thusei chu Torah a Ase(bol ding) toh Lo Taase(bol lou ding) alut e iti tah uleh ipi jeh a Safek Derabanan lekula(Derabanan ahi akichih tah lou leh Leniency che pi ding kiti hi)hi ham tin kushiya ahin bol e.Chijeh achu Ramban in Gezeirah shava,Binyan Av,Torah Ahilchet na dinga midot 13 ho,Akijih pa meaning,Halakha leMoshe miSinai ho abou ahi Torah a Taase toh Lo Taase pa chu lut/aum e ati.Torah nit nading chuleh a Tho ading'a Takanot leh Gezeirot ahin sem hou vang ahuop poi.Semekh(kingap na) anei mei mei u ahi e ati.

Rashbatz,Megilat Ester chuleh Mabit in Ramban kushiya doh chu hitin aledonbut uve.Safek Derabanan lekula langa akiche jeh chu Kula(leniency) langa che na dinga Phalna akipeh jeh leh Torah thusei toh ahop khen nuom jeh a chu ahi ati uve.

Mikhat chun Mitzvah Derabanan ahilouleh Minhag khat asuhbulhit nuom tah leh Mitzvah Derabanan ahilouleh Minhag pa abol masang a Khakhamim teho thusei nabol diu kiti Mitzvah Ase pa leh Athusei uva kona Jet leh vei a na pam pet lou ding kiti Mitzvah lo taase pa subulhit dinga kigel masat in aphai.

Khakhamim te thu ngai hi Aphatchom dan chu Torah in jong aha sei deh lou ahi e.Hijongleh Amaho thusei ingai a ibol leh Pathen in adei chu kibol ahi mai e.Ajehchu,Pathen in amaho chi tha(samkhut-koakh-strength) chu apeh ahi e.Khakhamim tehon hin jaa lou chu Torah thu ahethei pouve.Torah thu ahet lou jeh uchun Lampi Dih lou,Man na gam chu ajuon jing uve.Adeh deh a Tzaddik dih tah ahi leh Mi khat chun Hinna thingphung aki tuoh tobang ahi jeng e.Gemarra a jong mun tamtah a akisun e.Koi hileh Talmid khakham khat achanu toh akichen sah leh Pathen toh kimat ding kiti Ubo Tidbak chu abol ahi e.Ahilouleh Talmid khakham khat neh ding apeh leh Pathen Maicham mun a korban tuoh tobang ahi e.Etc.Gadol Shimusha yoter milimudah kiti vel.Talmid khakham kin bol peh Ajil sang'a len jo.Talmid khakham ho thusei ngai nuom lou chu muthim lah a vah tobang(mesilat Yesharim).Geulah ahung um nading chu Torah thu ingai tengleh ahi.Torah kiti chu jil lou a koiman kihe lou ahi e.Ajil ho jong A'guide aum lou leh che khel thei ahibang achu.Rav ahilouleh Talmid khakham ngai ahi e.Chijeh achu Torah thu ngai iti tengleh Talmidei khakhamim ho thusei ngai ding.Gadol hador ho thusei ngai ding.Gadol hador khat in phal lou ati leh Kichihsah tah a bol tei tei guot lou ding.Isei ma bang uva Zaken Mamre chan chu ilhun khah thei u ahi.Masekhet Sanhedrin achun Beith Hamikdash leh Beit Din Hagadol um ta hih jong leh Khakhamim teho in Arba Mitot beith din pa amang deh poi ati uve.Tulai khang'a Suong a se lih ding ngaicha ho chu Inn chunga kon kileh lha ham ahi louleh Gamsa hang in athat uvin.Khenek khiyuv nei khat chu Tui a athi jui uve akiti.Chijeh a chu Elul lha ahitoh kitoh a gel nep lou hel a Kisihna leh kisuh hatna athah beh a inei ding uvin ikitem uve.Shabbat Shalom!!!

No comments:

Post a Comment