Friday 8 September 2023

PARASHAT NITZAVIM VAYELEKH

HINNA LEKHABU A KIJIH LUT DING TUP U HITE!

Tuchung I'Parasha uva hin hitin akijih e.Ven,Tunin namasang uva Hinna leh Thilpha,Thi na leh Thilse kakoi e.[Devarim 30:15]

Rashi in chilai mun a hin hitin ajih e.Khat chu khat a ki ngam ahi in Thilpha nabol leh Hinna namu ding.Hinlah Thilse nabol leh Thi na namu ding ati.

Ramban in hitin asei e.Chilai akon thupeh inei uchu Pathen in lampi ni(2)-'Lampi Apha leh Ase' ihin pie uve ti vet ding,khuol ding,Het ding chuleh Tahsan ding..Inuop nuop na uva iche thei nading uleh Idei dei ibol thei nading uva Dei lhen theina chu ikipe ha uve.Bekhira khofsi(free choice) kitipa chu inei suoh kei uve.Thilpha leh Thilse lhen ding chu Ikhut uleh eiho tha a kingam ahi e.Koima eihin tuh tang diu leh eihin veng ding u aum poi.Chunglang a kon hihen Nuoilang akon hijongleh.chilai akon kijildoh chu Isei uhi nisim seh leh imit uva athah bang a igel jing diu ahi.

Rambam in Hilkhot Teshuva 3:3 na achun hitin a jih e.Parashat Ki Tavo ajong chu khatvei ana kisun sa ahi tai.Nisim seh a amu tengleh athah bang a agel jing ding.tichu Alunggel'a tu nikho ngei ngei a hi Pa Hashem in akihoupi dan a agel jing ngai ahi.Moshe Rabbeinu tobanga Ibon uva I'Tzaddik soh kei thei u ahi.chumabang achu Yeravam tobang a ichonset soh kei thei kit u ahi.Miching ahilouleh Mi Ngol,Mi khuoto ahi lou leh miphalou.etc.Koi ma in mihiem pa chu Chi lampi teni lah’a khat pen pen a hi force/hunam a akai lou,Chuche hilou in Mihiem pa chu ama macham a adei na pen pen a chu Kihei ahi.Yeremiah in chi thu hi asei na a chun hitin asei e.Chunglang Pa kamsuoh akon Thilse leh thilpha apot poi.[Eichah 3:38]Pathen in mihiem pa chu apen apat Tzaddik sa dingleh Rasha sa dinga thu akai lou ahi.Chutia isei uleh Imu thei khat uchu Achonse khat chu Ama leh Ama Amacham a kisuse ahi.Chuleh amacham a kisumang ahi.chijeh achu Achonset na chunga kaa na leh leh lung himo na akipeh in aphai.

Chi thu hi Thil poimo tah ahi in chuleh Torah leh Mitzvot ho a dinga Khuom jong ahi e.Rabbi Eliezer in hitin asei e.kana kuol in Hashem in hitin asei kaja e.Ipi asei?Ven Tunin na masang uva Hinna leh Thilpha chuleh Thi na leh Thilse ka koi peh e.Pathen in hitin asei e.Chi Thil ni hi Israel te kape e.Khatchu Thilpha ahin,Adang khat chu Thilse ahi.Thilpha pa chu Hinna’a ahin,Thilse chu Thi na’a ahi.Thilpha achun Lampi ni ma aum e.Khat chu Tzedeka(charity) ahin,Adang khat chu Khesed(Phatna) ahi.Radal in tzedeka pa hi Pathen leh Mihiem kikah a Mitzvot um jouse ahuop tha ahin.Phatna(khesed) hin Mihiem leh Mihiem kikah a Mitzvot um jouse ahuop tha ahi ati.

Eliyahu chu chi teni kikah’a alai tah a aum e.Mi alut ding’a ahung teng leh Hitin aphong ji e.”Kelkot ho hongdoh uvin,Tahsanna nei jing nam midih ho ahung lut thei na ding uvin.”[Isaiah 26:2]Shmuel themgao chu Thilpha lampi teni a hin ading in hoiche lampi hi kaki ha peh’a apha dem tin asei e.Phatna(khesed) lampi a kache leh,Tzedeka chu ahoijoh na aum in,Tzedeka lampi a kache leh Phatna ahoijoh na aum kit e.Chijeh’a chu Ani’a Tuh chah ding leh Ani a Lhahsam na umsah lou ding a kaki lah e tin Van leh Leiset sakhii in ka pang e ati.Akisei mabang a.Chapangpa Shmuel vang chu tahsa leh Pakai dei,mihiem deiyin ahung khangtou toutan ahi.[Shmuel 1 2:26]

Pathen in hitin asei e.Shmuel,Chi Thilpha lampi teni kikah a nadin na,Na hinkho in kaki tem e,Thilpeh Thum(3) Phatah kahin pe e.Ipi ihin hil nuom uham?Koi hileh Tzedeka leh Gemilut Khasadim(Mi chunga phatna abol)dei leh bol achu Thilpeh thum pha tah akiluo ding ahi.Ipi pi ham chi Thilpeh thum phatah ho chu leh?Hinna,Tzedeka toh Jaa na(Kavod).Koi koi hileh adih lam del’a mi Khuotona neipan hinna akimua mi jabol chang ding ahi.[Mishlei 21:21]

Thilse lampi vang chun Kot 4(li) anei e,Chi kot li jouse achun  Kot ching di Vantil Mi 7 atou cheh uve.

Rabbi Eliezer in asei hi ajah mong hinam?khenkhat in ajah chet ahi poi.Asei nuom chu Torah a Pathen in eipho na leu eihil na thu jouse uh ngai na dinga Ana kuol hoitah a ado kisei na ahi.Ipi asei am?Ven,Tu nikhon ‘namasang’a tichu Apao chu ivet leh Singular a kisei ahi-Israel jouse chunga thupeh um cheh chu Pathan thu ivet uva,ingai uva chuleh Ihet uva Pathen aang’a ikile diu ahi.Rabbi Eliezer in Pathen thusei ajah chet a sei thei ahipoi.Yerushalmi a Yavneh mun’a Bat Kol aging in Nangho lah’a Ruakh Hakodesh muthei ding’a lom mi ni(2)aum e,chi teni lah a khat chu Shmuel hakatan ahin,Rabbi Eliezer Ben Horkenus chu ani na hiding in avet dan uvin amu uve akiti jing vang a chu Amu ding a lom mei mei bou kisei na ahin,Achung Lhon’a Ruakh Hakodesh leh Gao muna chu aum deh poi.[Sanhedrin 11a]Ama teni khang mite ho chu ana lhing jou tapou ve.Khagai,Zekharya leh Malakhi athi jou uva pat Gao muna chu ana tang tai akiti.

Chuti leh Rabbi Eliezer in kaja e tia Ipi ti asei thei ei dem?Sefer Yereim a Rabbi Eliezer miMetz(Reem) in Siman 34 na achun hitia asei hilou?Totna a Pathen in hitin kakom a asei e tia sei ding jong phal ahipoi.Ajehchu Pathen in aseilou gao thu sei tobang ahi.chumabang chun Hagahot maimoniot Avodat Kokhavim 6:1 achun ahin polut kit e.Chilai muna phal lou kiti hi Hashem in kei koma asei e/kei eisei peh e ati leh kiseina ahi.Hinlah Rabbi Eliezer in kei eisei peh e ati poi.Hitia asei Kaja e bou ati ahi.Mikra doresh abol lang joh a kila ahi e.[Radal]

Pirkei deRabbi Eliezer hilchet na dang khat chu Pathen in ama tah Chi Pasuk asei peh na ding’a Rabbi Eliezer chi lhing jou a chang ahi ati.Chumabang achu Zohar lekhabu hitin akijih e.Khatvei hi Rabbi Shimon bar Yokhai toh aseijui te ho atou khom pet uhin Shimon!Shimon! tin ahung ki kou e.Chi Phat achu Rabbi Shimon Bar Yokhai in Eikou chu koima dang hilou Pathen hitei ding ahi ati.Ajehchu Rabbi Shimon a eikou pon.Shimon in eikou e ati.

MESHEKH KHOKHMAH in Ipi jeh a chu Parashat Reeh’a Thina leh Hinna asei lou ham?Akikheh na chu Parashat Reeh achu Israel chaten Mitzvah Teshuva chu akisan nai lou u ahi.Hinlah Tuchung I’Parasha uva hi Mitzvah Teshuvah chi akisan tau ve.Mitzvah Teshuvah Asan leh asan lou uchu ipi kikhe chuom ham?Mikhat chun Chonsetna abol teng,Yetzer hara in alhep jih jong hithei ahi.Chi chonset na chun Gaosapna aum sah jui ahin chijeh achu Gaosapna bou kisei ahi.

Ahivang’a Mikhat chun Teshuva bol thei ahi e ti ahin het jou teng,Chi Teshuvah Boltheina ding lampi aum e kiti pa hi aman chah lou leh achunga Hehna/Teviah chu len cheh ahi e ati.Chijeh achu agotna jong Chu len cheh ahi e.Gaosapna bou hita lou’a Thina jong hung um ding ahi tai.Chijeh achu Torah in Hinna kilhen in-tichu Chonse hih in,Na chonset khah tah leh Kisempha in chuti leh Hinna naki mu ding ahi ati.

PANIM YAFOT lekhabu achun Hitin akijih e.Yetzer Hara na jo nading a lampi ni aum e.Hinna leh Thilpha-Torah a kipeh leh Kriath Shema.Thi na leh Thil se-Gehinom leh Thi nikho ding gel doh.Masekhet Brakhot a akisei mabang a.Hoiche chu lhen ding’a hoi am?Hinna leh Thilpha chu lhen joh in aphai.Ajehchu Chihi adai/sum sot jo in-Nason leh Napah chan gei Yetzer hara najo peh thei ding ahi akiti.

Hinna lekhabu a kijih lut nuom loute ium uvam?Hinna chu Inei lai se a chu Mitzvot tam tah kibol be thei ahin.Kei vang kachonse val tai.Pathen in insang ta ponte tin gel hih in.Koiham achate aset ding dei?Koima aum poi.Pathen in nang Chonset chu asop theng nuom ahi e.Nasangkhol nen chu nasut lhah lou leh ipi ti kisop theng thei d?Chijeh a chu chonsetna sangkhol chu sut lhah noum na nei ngai ahi.Yetzer Hara in adei chu Lung Lhahdai hi ahi.Chijeh chun Ihin sang taponte ti ha gelda in lang Ipi bol leng ihin san kit thei dem ti joh gel u hitin chi lam joh a chun Pan la Khom Ute.Hinkho Kiti hi mi khat chun aman tam dan ahet nading a Nikho khat apoimo dan ahet masat ngai ahi.Nikho khat iti teng a’second a’second a vet ngai ahi.Second khat a Amen kiti thei ahin.Amen Khat asei nading mun a Amen nati mei mei Jeh’a Ijat thilpha namu thei ham?mi atamjon aki hisap po e.Chijeh’a chu Ven,Tu nikho tia kisei khel khel ahi e.Tu Nikho naman them leg Hinna leh Thilpha.Naman them lou leh Thi na leh Thilse.Khakhamim tenon Tu Nikho akiti teng Rosh Hashana kisei na ahi e ati uve.Masekhet Rosh Hashana achun Khakhamim teho akiniel na uva chun Thu tan na hi Rosh Hashanah a bou um ham ti asei uve.Ngaidan khat chun Anikho anikho a um ahe tin akisei e.Chutia anikho anikho a thu akitan leh Rosh Hashana nia chu Ipi thu Kitan a loupi chuom ham?Rosh Hashana nia kitan pa hi Khel Thei ahi hijongleh Khel hahsa jui ahite.Rosh Hashana a Thu Kitan hi ami ami cheh a ahi vang in Klali(community)level in jong akive kit e.Teirutz tamtah chu aum nai.Hijongleh Hichan hi sei u hitin Pa Hashem Koma Kishih na leh kisemphat na ding lung gel put pum in kile cheh u hite.Rabbi Yisrael Salanter in asei chu geldoh cheh uhite.Mei avah Lai se’a semphat be thei ahi e.Mihiem lhagao chu Pathen thaomei ahin.Mihiem adinga ithaomei uleh Ivah uchu Torah leh Mitzvot ho Chu ahi in.Hinkho um Lou a Torah leh Mitzvot chu kibol thei kit deh lou ahin chijeh achu Agom lam a Torah leh Mitzvot ibol na nikho ho uchu Ivah uleh I’Thaomei uva pang ding ahi.Amit lou lai se a chu semphat be thei ahi.Kiham bol Ute.SHABBAT SHALOM CHULEH SHANA TOVA UMETUKA LEKULAM!!



No comments:

Post a Comment