Thursday 3 August 2023

PARASHAT VAETKHANAN

Hiche pet jong chun keima Pakai henga katao tao jengin hitin kaseiye…(Devarim 3:23)

Taona chungchang thu a phabep khat ihet diu deisah na a kahin jih ding ahi e.Shaar HaTefillah hi Shaar kiti leh kelkot ho lah a dinga poimo loi pen khat ahi.Pirkey Avot in Leiset hi Khum thum(3) a ding ahi ati.Chi khum 3 ho lah a khat chu natoh(Avodah) ahi.Bereshit lekhabu achun Adam HaRishon atao lou jeh a Gu ana juh lou chu ihet soh kei diu ahin.Chuleh Gu ajuh lou jeh in Hamhing ho jong leiset apat in ana keh doh thei poi.Hijongleh Thudoh khat inei thei uchu Ipi jeh a Hamhing chu poimo ham?

Mihiem pa achonset masang chun Rukhaniyut lang bou akon Hinna ana kimu  e.Chuti ahileh Hamhing ho chu ipi ding’a poimo a ham?Hamhing chu Gancha ho a dinga poimo ahe itiu  leh Kahe them e.Pshat tah a chu Mihiem pa achonset masang a chu Pathen in Hamhing ho bou aneh ding’a aphal pih ahi e.Hijongle Hamhing kiti hojong hi Rukhaniyut lang pa asei na jong ahi.Adam Harishon in taona ahin nei phat a hung keh doh ahi e.Chichun asei nuom chu Taona chu na toh ahin chuleh Hamhing ho chu Ataona mitzvot apat aga(thei-fruit) chu ahi e.chuti ahileh hamhing ho chun Rukhaniyut lang jong avetsah ahi.

Mitzvah Tefilah kiti hi Ramban toh Rambam kiniel lhon na khat ahi.Rambam in Tefilah kiti hi Mitzvot ase ahe atin.Ramban in vang Bui tengle bou Tao ding hi Mitzvah Ase ahe ati.Sefer HaMitzvot Ase 5.

Sifrei Lekhabu in Vaetkhanan kiti a kon jildoh ding chu Taona iman teng uleh Eima chonphat jeh ham a thum hilou a,Mi Genthei in kelkot a amanbei a thil athum bang a thum ding ahi ati.Rashi in jong chilai a kon achu ahin lah ahi e.Mishlei Bung 18:23 a kisei ‘Mivaichan thu asei chan in atao thon,mihaovin vang thu asei teng akiletsah bel bul e tia kisei chet chu ahi e.Am Israel ten Lamkai pha tah ni(2) ana nei uve.Moshe leh David Lengpa.Am Israel ten chonsetna abol teng uleh ka chonphat na jal a Israel te ngaidam in ati thei lhon ahi nai hijongle ama tenin Pathen koma achonphat lhon na phapoh lou hel a Matanat Khinam a bou ana thum jui lhon e.Kal va khomer achu Eiho!Zekhut nei hon bon hitia chu Amanbei a athum tho uleh eiho Zekhut nei lou ho chun Amanbei a iki thum diu chu thil dih ahi e.Rabbi Yokhanan in hitin asei e,lai akon a kijil chu Mihiem hon Pathen koma imacha inei po uve.Moshe Rabbeinu jiing bon thil athum pet a Tao tho chula em.Agom lam in kisei leh Thil nathum tengleh Ima mong mong nei lou bang a na thum ding chu thil hoi ahi e.

Shulkhan Arukh in jong Taona kiti chu Poh gih bang a gel a Tao lou ding,Mi genthei in thil athum teng atao tho bang a Man ding ahi e ati.(Orakh Khayim 98:3)Magen Avraham in Shulkhan Arukh in asei pa hi Genthei pan thil athum teng atao bang in thum tahen lang hijongleh Abol ding lom pa suhbulhit na ding mei mei a abol a ahi leh Adih poi ati.

Friday 21 July 2023

PARASHAT DEVARIM

Chule hiche pet chun keiman nathutan vaihom jouseu phate chan thu kapen,'Nasopiteu kah a kihehna jouse chu athu ngaipeh uvin lang,mihem khat le asopi kah a hihen lang,chule Court a akiheh pi mi khat ki kah a thusoh hijongle dih tah in thu tanpeh jiuvin.[Devarim 1:16 based on Rashi]

Rashi ve leu hen chilai mun a hi Moshe Rabbeinu in Thutan vaihom ho kom a Gangtah'a thutan lou ding chuleh Thutan na a akiheh teni athu lhon hoitah in ngaipeh uvin tin ahil e.

Pirkey Avot 1:1 achun Anshei Kneset hagedolah tehon jong Thil thum ana sei uvin.Chi ho lah a khat chu Giingchang tah in thutan na nei uvin.Giingchang tah iti teng thu gangchel a tan lou ding.Hoitah a gil tah leh lunglut tah a khuol toh masat ding.Moshe Rabbeinu in achung a asei chet chu ahi.

Ichan'a Thu gang tah'a tan hi phalou ham?Rashi,Rabbeinu Yonah leh Rishonim hon asei ding jui uva Thu gangchel a tan hi suhkhel abailam e ati uve.Sefer Mitzvot Gedolot(Smag) in asei dan a Thu adih lou a tan hi chonset na len tah ahi ajehchu Khazal in Thutan koi hileh adih a thu tan lou a,sum apeh na ding a pe(give) lou a apeh lou na ding a apeh leh Pathen in thutan pa akon a lhagao alah ding ahi ati.Avot HaRosh in Thutan chu mi thum hihen,mi somni le thum hihen lang,Mi Som Sagi le khat hijongle Mi itam na uvin ikhiel lou ding'u ahi tia Thu chu gangchel in tan hih uhen ati.Midrash Shmuel in Ritba min a Thutan hon thu atan teng ule thu tan na a ama ho joh ding dan'a aki gel ngai uve ati.

Thu adih tah a tan ding Mitzvah hi Parashat Kedoshim a ana kisei ahi tai.Rashi in jong Masekhet Ketuvot 106b achun ajih e.Tur Khoshen Mishpat siman Alef na achun jong akijih e.

Ramchal in jong alekhabu Mesilat Yesharim Shaar ha zehirut achun Zehirut kiti chu Thu khuol toh leh vet toh masat ding jong kiseina ahi ati.Torah ihin sim/jil akon Zehirut(kiven jingna) pa achu kilut pan thei ahi.

Chule hiche pet chun kiti hi Kedushat Levi in hitin hilchetna ape e.Achung a isei jouseu hi Mashiakh ahung tu kah chan a ding ahi.Mashiakh ahung masang se a chu Ahiheh teni thu lhon hoitah a Thutan ho angaipeh diu chuleh Witness a pang ho hoitah a akhuol tuh ding'u ahi.Hinlah Mashiakh ahung teng Akiheh teni thu ngaipeh masat lou a chuleh Witness(sakhi hiina)ho khuoltah masa lou a thu chu atan ding ahi e.Isaiah lekhabu Bung 13:3 na a akijih bang a.

Chuleh hiche pet chun keiman nathutan vaihom jouseu phate chan thu kapen,'Nasopiteu kah a kihehna jouse chu athu ngaipeh uvin lang,mihem khat le asopi kah a hihen lang,chule achen khompi kholgam mi(Ger Toshav) le ama kah a thusoh hijongle dih tah in thu tanpeh jiuvin.[Devarim 1:16 based on Rav Saadyah Gaon]

Ivet a leh Rashi sei toh Rav Saadyah Gaon sei hi kibang lou ahi e.Rashi in Gero(גרו) kiti chu Achen khompi Kholgam mi dan a kila ding hileh Ipi ti Ama a ahi e tia kisei thei ding ham?Chi jieh a chu aman Court a aki heh pi mi pa tia joh sei ding ahi ati.Ipi jeh a Gero kiti ham leh?Gero tichu Ger(kholgam mi)pen kiseina hilou a Oger(chom khom/lah khom-collect) kiseina joh ahi e.Oger tichu Court a Akiheh pi ding pa kiheh pi na ding a Thu/Thil chom khom(Oger) abol chu kiseina joh ahi ati.Shabbat Shalom!!


Thursday 20 April 2023

PARASHAT BERESHIT

Leiset ahung kisem na lo.Khakhamim teho uvin Leiset chu mihiem pa adinga kisem ahi ati uve.Mun dang khat a imu kit uchu Leiset hihen thil jouse hileh Abon'a Pathen in kaloupina ding'a kasem ahi ati kit e.Chuti ahileh koi ding pen'a kisem ham?

Adonbutna chu ahah poi.Answer ni(2) na pa chu Answer khat(1) na pa in adonbut thei e.Pathen in adei chu aloupina hi Mihiem pa in aphuondoh ding hi ahi.Chi chok hilou'a,Leiset'a thil jouse matara(target) chu Pathen loupina phuongdoh ding hi ahi e.

Khakhamim te question dang khat gah sei kit diu hileu hen?Ipi jieh'a mihiem leh leiset a um ho khel khel?Pathen in chung lam'a Vantil hihen ipi hileh asim jou lou'a ama loupina phuongdoh ding anei chula!

Adonbutna chu Pa Hashem loupina chu Yetzer Hara nei mi,Patepna(nisayon)nei mi,Gentheina chuleh min ima'a asim/agel lou khat bou in Ama(Pa Hashem) chu aloupina aphuongdoh ding hi adei joh ahi e.

Ipi toh tekah thei ahidem?

Leng ching tah khat hi ana um in.Aleng gam hi ana ngailu lheh jieng in.Chijih chun Kum sih leh Aleng gam hi hoitah in ana boi pi jui e.Thil jat jat asem in.Athil sem ho lah'a khat chu Robot ahi e.

Hitobang leng chu Ami ten jong angailu thei lheh uvin.ALengpa'u aphat na chu Leiset pum pi'a ami te in aphongdoh jui uve.Ajih chu Chi Robot asem hin Ami te tha asu ol lheh jing e.

Chi lai'a Lengpa hin ipi jieh'a ami te chu aboipi ngai ham?Aloupina aphuongdoh ding u adei jih ti ding hileu hen,Lengpa Robot hon jong abol thei uchula?

Robot ho chu Lengpa loupina phuong doh ding bang hita uleh a'umdan chu min Lengpa loupi na chu Programmer pan asystem aset sa hileh Aloupina tah chu um lou ding ahi e.

Chutobang ma achu Vantil teho jong chu Bekhirah khofsit anei lou'u ahin.Yetzer hara jong anei lou'u ahi.Pa Hashem loupina phuong'u jong leh Loupi tah tah jou lou ding ahi e.Mihiem te vang chu ahi poi.Yetzer hara in ei lhep diu toh bui na jat tam tah toh.

Khat le khat kigel ute!Sopi te jouse,Rabbenu Baal Shem tov in hitin ana sei e.Mi lham mei mei khat jong chu nui se hih uvin.Lungthim theng tah'a Pathen ahou uva Pathen kin abol phot ule Baalei teshuva ho letna chan gei anei thei uve ati.Khakhamim tehon Gemarra'a chun Baalei teshuva ho chungchang'a hitin ana sei uve.Baalei Teshuva ho din na mun'a chun Tzaddikim thengsel ho jong ading jou poi ati uve.