Tuesday 26 June 2018

BAALEI TZEDEKA

MIPI ANN NGOL NA LI(4) DAN HO.


*Ann ngol na li ho:
Li(4) na'a ann ngol:Tamuz taarikh 17.
Shiv'a Asar beTamuz ann ngol tin akihe e.

Nga(5) na'a ann ngol:Av taarikh 9.
Tisha B'Av ann ngol tin akihe e.

Sagi(7) na'a ann ngol:Tishrei taarikh 3.
Tzom Gedalyah ann ngol tin akihe e.

Som(10) na'a ann ngol:Tevet taarikh 10.
Asara beTevet ann ngol tin akihe e.

Abon a hi Nissan lha akon kisim ahi e.Israel jousen hiche nikho li ho ahin ann ngol na anei uve ajiehchu vangset umtah tah thilsuoh chi taarikh ho a hi ana lhung ahi in,chiho ageldoh thei uva Teshuva abol thei diu deisah ahi e.

Adang ann ngol nikho kisei lou ho:
TAANIT BEKHOROT.
TAANIT ESTHER.CHULEH
YOM KIPPUR.


IPI TI ANN KI NGOL HAM?
1.Mi jousen ann angol diu ahi e.Tho ki gen ho pal keh phal ahi poi.

2.Alot hashakhar tichu Nisa suo na ding Pungkah 1 leh minute 12 masang akon Tzet hakokhavim tichu Nisa lhum apat minute 20 jou chen ima neh phal ahi poi.

3.Jan a Imut masang a Alung a "Alot hashakhar" ahi masang leh katho doh a thil kaneh ding ahi e tia agel leh Jan a atho doh khah a thil aneh nuom khah leh aneh thei hutilou a chu neh phal lou.

4.Ann ngol na 5 na tichu Tisha B'Av tilou adang Ann ngol na 3 ho jouse tichu 17th Tamuz,Tzom Gedalya chuleh 10th of Tevet a chu:-
kisil phal,
Kengkoh savun ho bu phal,
Perfume ho jong kinu phal.

5.17th Tamuz,Tisha b'Av chuleh Tzom Gedalya ann ngol nikho chu Shabbat ni a achuh leh ajing nikho Yom Rishon in ann aki ngol e.Hinla 10 Tevet chu itih khang hijongleh Shabbath ni a chu thei lou ding ahi.Yom Shishi tichu Friday ni a Tzom Asara beTevet chu achuh leh Tzet hakokhavim chen aki ngol e.

6.Ann ngol na ding nikho hapta kit a achuh d leh Achuh nading hapta masang a Shabbat akhun Khazan pa ham in phuon na anei jui e.Hijongleh Chi ann ngol na ding ki phuong hi 17th Tamuz toh Tzom Asara beTevet bou ahi.Adang ho vang aki phuong ngei poi ajiehchu mipi in ahe in chuleh amin thang in ahi.

7.Hotel/Dukan bol ho in Adam lou jieh a ann nethei ho bou neh thei achoh sah thei ahi e.Hutilou a chu Judah te gam ahi a leh Hon lou chu phapen ahi e.

8.Tisha b'Av tilou achu Nupi nao vop leh Nao nei jou pan pan hon ann angol lou diu ahi.
Nupi nao avop na LHA THUM JOU akon chuleh Lha thum ahi masang a Nat ho anei tah leh Tisha b'Av tilou a chu ann aneh thei ahi e chuleh Tisha b'Av a jong anem thei pen a strict ahi e.
Nupi nao nei jou ho anei jou apat kUM NI SUNG a chu ann aneh thei ahi e hijongleh mipi ann ngol ni a neo khat chu Aneh akiem sah ding aphai.Tisha b'Av toh Yom kippur a vang a strict jep e.

9.Dam mo ahivang a sakanah(danger) hih jongleh ann angol ngai poi.Tisha B'Av a vang ann angol lou vang a mi mu lou a aneh ding ahi.

10.Tehse atha lhasam hon jong chi Ann ngol nading li ho ahi ann angol lou thei u ahi.Tisha b'Av a vang chu a strict jep tei tei e.Ann aneh jongleh aha neh lou ding ahi.

11.Chapang Pasal Kum 13 lhing nailou ho chuleh Numei kum 12 lhing nai lou hon ann angol ngai poi.Pungkal chom khat jong angol ngai poi.

12.Moupa a Sheva Brakhot asei na ding Ni sagi sung,chuleh Brith Milah bol ding Pa,Sandak chule Mohel pan jong chi ann ngol na li ho a ann angol diu ahi e.Ahileh Shabbat ni a achuh a Ajing nikho Yom Rishon a kichuon ahi leh khatzot Hayom tichu Sun kim jou akon a ann aneh thei u ahi e ajieh chu amaho a ding a kipa nikho ahi e.

13.Tisha B'Av tilou a ann ngol na dang ho a Jingkah aki tho teng akam chu Tui Reviit lhing lou a khu leh phal ahi e.Ahivang a tui aval lou d akichih them ngai e.Haa not lou a um thei lou hon anot thei u ahi e.

14.Tisha b'Av tilou ann ngol na dang ho a cigarette achep thei ahi e.Hijongle Ann ngol nikho ahi agel doh jing ngai e.

15.Chewing gum lhai phal lou hinla Tuina nei lou Chewing gum phal.

16.Ann ngol ni amang hil khah a thil aneh khah leh ahet het akon ann a'ngol kit d ann ngol kichai chen.

17.Ann ngol ni amang hil a Thil khat aneh guot jieh a brakha asei tah leh neo khat bou atep d.

TAONA LANG TOH KISAI A:
1.Ann ngol jousen Amidah taona Shomea Tefilla a khu "ANENU" asei diu.

2.ANENU asei jou tengleh Shomea Tefilla taona chu akhum kha d.Shaliakh Tzibbur pa bou in Amidah Repetition a GOEL YISRAEL toh ROFE KHOLEI AMO ISRAEL kikah a ANENU pen khu asei a HA'ONE LE'AMO YISRAEL BE'ET TZARA tia akhum kha ahi e.

3.SHOMEA TEFILLAH TAONA akhum kha nading a BARUKH ATAH ADONAI ati jou a ANENU asei lou agel doh ale Nung che lou a Taona pa chu ajop ding chuleh ELOHAI NETZOR kichai a khu ANENU akhum kha na um lou a asei ding.SHOMEA TEFILLAH leh RETZE kikah a vang ANENU sei lou d ahi e.

4.Ann Ngol nikho ho leh Shakharit leh Minkha in Torah aki la doh e chuleh MI THUM(3) aki kou in PARASHAT VAYEKHAL akisim e.Ann ngol nikho chu YOM SHENI TOH YOM KHAMISHI TICHU TORAH LAHDOH Ni in chu jongleh PARASHAT HASHAVUA aki sim po in ANN NGOL NIKHO PARASHA TICHU PARASHAT VAYEKHAL aki sim e.

5.Ann Ngol nikho leh ahung kikhom MINYAN lah a Mi GUP ahilouleh Mi SAGI in ann angol lou leh Torah chu SHAKHARIT PET HIHEN MINKHA PET HIJONGLEH aki la doh ngei poi.

6.Adam mo jieh a Mipi Ann ngol nikho a ann ngol lou ho ALIYAH LATORAH a PARASHAT VAYEKHAL kisim na a ding doh lou ding ahi.

7.Kohanim tehon Ann ngol nikho leh Minkha jongleh BIRKAT KOHANIM asei uve.Hinla kohen ann ngol lou aum leh Birkat Kohanim kisei tengleh Po lang a apot aphai.

8.chi Ann ngol ni li teng Tefillin aki vei e.Tisha b'Av a vang Amun mun in avei dan aki het aphai.Sefardi minhag Yerushalmi hon Jingkah leh avei ji tau ve.Sefardi adang ho in vang minkha lang bou in avei uve.

BAALEI TZEDEKA HALAKHA YOMIT

"HILKHOT NETILAT YADAYIM SHAKHARIT"
 (YALKUT YOSEF SIMAN 4)


*Imut teng thi na ki tep jui ahi in Itahsa u abuoh jui e.Lhagao phalou ho jouse chu mihiem tin ho akon in itahsa uva alut jui uve.Chi suh theng na dinga chu Jingkah leh tho tho leh khut sop poimo ahi e.

Imut teng uleh Itahsa u akisel lai ho itham khah thei u ahi in chijieh a chu khut sop ngai ahi e.

Kohanim te hon Beith Hamikdash phat laiya Pathen kin bol na dinga kiyor akon akhut u ana kisop banga Pathen kin bol nading a isop u ahi e.

YALKUT YOSEF:
Nisim seh leh Lupna akon atho doh jou teng Tui khon dim a alah a akhut asop lhah ngai ahi e.chuleh Akhut athih hul masang a Taona "Al netilat Yadayim" asei ding ahi e.(Yalkut Yosef siman 4:1)

KHUT SOP NADING A IPI TUI MAN THEI HAM:
Tui nen man lou ding
Tui lum man thei.
Juice ho ahiloule tui a colour ki lheh man lou chu aphai.Poskim khen khat in Netilat Yadayim seudah bang a strict ding ati uvin aphal po uve.Sulkhan Arukh a vang Rabbi Yosef karo in aphal e.
Min naa atoh nasa tui man lou ding aphai.Poskim khen khat in Netilat Yadayim Seudah bang a strict d ati uvin aphal po uve.Sulkhan Arukh a vang Rabbi Yosef karo in aphal e.Tekahna a Me ho kisop theng na tui,Pon ho kisop na tui.chuleh
Gancha ho kisan in adon nuom lou u tui man lou ding aphai.Poskim khenkhat in Netilat Yadayim Seudah abang a Strict d ati uvin aphal po uve.Sulkhan Arukh a vang Rabbi Yosef karo in aphal e.
Mikveh tui,Tuipi,Vadung tui ho jong jah thei ahi e.

JINGKAH NETILAT YADAYIM SHAKHARIT (THODOH KHUTSOP) A KHON UM HIH JONGLE BEREZ AKON ASOP THEI AHI E.KHON UM A ASOP BANG A AKHUT AKHEL LELE NGAI AHI E.HINLAH BRAKHA ASEI LOU DING AHI.KHON AMU MU LEH ASOP THAH KIT APHAI.

KHUT SOP DING DAN:
Khut jet lam a khon tui dim chu alah a Akhut vei lang apieh ding chuleh akhut veilang in khut jep lang tui abuh khum d chijou leh khon chu khut jep lang apieh d.Khut jet lang in khut vei lam chu tui abuh khum d chuleh khut vei lam apieh d.Hitia chu akhut teni 3(thum) vei chiet abuh khum ahi e.

KHUT HOILAI MUN A SOP D HAM?
Mi ho chelou na mun a asop ding deisah pen ahi e.
Israel a kitchen a kuong sopna ho a jong sop thei ahi e.

KOI KOI IN KHUT ASOP NGAI HAM?
1.Numei chuleh Pasal.
2.Chapang thil hethei ho sop sah a brakha ahi ding banga asei aphai.
3.Jan tou khovah hon asop diu hijongleh brakha asei lou diu.
4.Jan a tui don nuom hon blanket ham khat a akhut athih anganse thei ahi e.Chuleh Tui adon masang a brakha asei d.Reviit adon leh Brakha akhrona jong asei d.
5.Jan a pam che nuom hon anung mut tah lou ding a akigel uva leh Khut sop na dan chet a Akhut u tui a asop diu.

Monday 25 June 2018

BAALEI TZEDEKA

17th TAMUZ ANN NGOL.


*Mishnah Taanit 4:3 in ana record e.Hamsedna  thil nga(5) Tamuz taarik 17 nin ana lhung e.

1.Songpheng masa chu Moshe Rabbeinu in Sinai mol a akum lhah a Israel te bongnou lim semthu asem leh ahou na a maicham asem u amu phat in chi ni hin ana sukeh in ahi.

Israel chaten Bongnou lim semthu ahou jieh uvin Moshe Rabbeinu Sinai mol a Torah la ding a aum lai tah in Pa Hashem in Kum suh in ati in ahin sol suh e.Torah ahin kisan jou in ahung suoh in ahileh Israel chaten milim semthu ahou u amu phat in Torah chu Israel chate pieh ding anuom ta poi.Chijieh chun Torah aum na a nung pieh d ati leh Upa lamkai hon anung pieh ding amu phat uvin Moshe Rabbeinu ahung chu uvin ahileh achu doh jou po uve.Torah thuchang hon Bongnou lim semthu amu phat uvin vanchung a alengtou uvin ahileh Torah suong pheng chu ahung gih in Moshe Rabbeinu in adop jou lou jieh in akheh lhah sah in asu keh e tin Midrash khenkhat in asei e.

2.Beith Hamikdash amasa pen phat lai a Nisim seh a atuo u Maicham chu chi ni hin ana tang e.

Ajieh chu Maicham atuo diu chu ahung lhung ding aban ni li ading toh koisa in ana koi jui uve.Galmi tehon khopi bang ahin suh set jou uva Jerusalem khopi asu se uvin Kohanim teho umna Muntheng mun jong ala guo uvin hinlah 7th Av chen chun ana la thei po uve.Galmi te ho khopi ahung lut jou akipat in Maicham a atuo diu gancha ahung lhom ta in ahi.9th Tamuz a Galmi te ahung lut jou uva kon 13th Tamuz chen ding Gancha tuo ding (ahung lhung ding ni li ading toh ana koi tha jui jieh uvin) ana nei uve.Ipi ti 17th Tamuz a Maicham nisim seh a atuo u chu tang ham?13th Tamuz chen a ding a anei u hilou?13th Tamuz akuon 17th Tamuz chen chun Galmi sepoy ho guhthim in sum apie uvin ama ho koma ana cho uve.

3.Beith Hamikdash ani na phat lai in khopi bang chu ana suh set pat nikho u ahi e.

Titus leh agal sepoy hon chi nikho hin Jerusalem bang asu se uvin Jerusalem alut uve.

4.Beith Hamikdash ani na phat lai ma in chi ni hin Apustamus mi phalou pa in Torah ana hal in ahi.

Hoilai mun a Torah chu ana hal?
Rabbi Acha in lod lamsuom a ana hal e ati.Rabbi tehon Tarlusa lamsuom a ana hal e ati.

Roman te vaipoh na kiphin na len kipat nading kum 16 masang Roman mi palai a pang Camanus phat lai a thilsuoh ahi tin Khang thu hisap hon agel uve.

Chuleh,
5.Beith Hamikdash ani na phat lai ma in chi ni hin milim semthu muntheng sunga ana koi uve.

Apustamus miphalou pa mama in milim semthu chu muntheng sunga ana koi dan in mi tamtah in asei uve.

Beith Hamikdash masa pen phat lai ma in Khopi bang chu ana bo se uvin ahi.Hinla Beith Hamikdash masa pa phatlai a khopi bang ki bo set nikho chu 9 Tammuz ahi.Hinla Mipi teho suh genthei lou na ding in lha khat a ni(day) ni(2) ann ngol ding in ana bol po uve hinla 17 tamuz nikho ma a ann ngol ding in ana sei uve.Ajieh chu Beith Hamikdash ni na pa kisuh set joh chu hamsedna len tah jo dan a akilah jieh ahi e.
Talmud Yerushalmi in Beith Hamikdash amasa pa bang(wall) akisuh set ni jong chu 17th Tamuz ma ahi e ati.Mi pi hon hahsatna nasatah athuh jieh uchun 9th Tamuz dan in ana he uve ati.Pathen in jong kacha te genthei na a kei jong kajao e ti vetsah na in Israel chaten atahsan nikho u 9th Tamuz dan in Yeremiah themgao ana sei sah e.